A
A-
A
A+

Rzuty w Fizyce

W fizyce, rzuty to ruchy ciała pod kątem względem poziomu, w których grawitacja odgrywa kluczową rolę. Każdy rodzaj rzutu – poziomy, ukośny oraz ukośny z wysokością początkową – ma specyficzne cechy, różne równania ruchu oraz sposoby obliczania zasięgu i czasu lotu.

1. Rzut Poziomy

Rzut poziomy to ruch, w którym ciało zostaje rzucone poziomo z pewnej wysokości. Ruch ten składa się z jednostajnego ruchu poziomego oraz ruchu pionowego przyspieszonego pod wpływem grawitacji.

Zasięg w rzucie poziomym z wysokością początkową h

Równania Ruchu

\( x = v_0 \cdot t \)
\( y = \frac{1}{2} g t^2 \)

gdzie:

  • \(v_0\) – początkowa prędkość pozioma,
  • \(t\) – czas ruchu,
  • \(g\) – przyspieszenie ziemskie (około 9.81 m/s²).

Zasięg Rzutu

\( z = v_0 \cdot t \)
Pokaż wyprowadzenie wzoru

Zasięg wyznaczamy, korzystając z równania poziomego \( x = v_0 \cdot t \), przy założeniu, że czas \( t \) to całkowity czas lotu, który obliczamy z pionowego równania ruchu.

Czas Lotu

\( t = \sqrt{\frac{2h}{g}} \)
Pokaż wyprowadzenie wzoru

Czas lotu wynika z równania pionowego \( y = \frac{1}{2} g t^2 \), gdzie wysokość wynosi \( h \).

Przykład

Przykład: Ciało zostaje rzucone poziomo z prędkością 10 m/s z wysokości 20 m. Po jakim czasie uderzy w ziemię i jaka będzie jego odległość pozioma?

Czas lotu: \( t = \sqrt{\frac{2 \cdot 20}{9.81}} \approx 2.02 \, \text{s} \).

Zasięg: \( z = v_0 \cdot t = 10 \cdot 2.02 \approx 20.2 \, \text{m} \).

2. Rzut Ukośny

Rzut ukośny to ruch, w którym ciało jest wyrzucane pod pewnym kątem względem poziomu. Prędkość początkowa dzieli się na składową poziomą i składową pionową, które opisują ruch ciała.

Zasięg w rzucie ukośnym

Równania Ruchu

\( x = v_0 \cos \theta \cdot t \)
\( y = v_0 \sin \theta \cdot t - \frac{1}{2} g t^2 \)

gdzie:

  • \(v_0\) – początkowa prędkość,
  • \(\theta\) – kąt rzutu względem poziomu,
  • \(t\) – czas ruchu.

Zasięg Rzutu

\( z = \frac{v_0^2 \sin 2\theta}{g} \)
Pokaż wyprowadzenie wzoru

Wyprowadzenie wzoru na zasięg \( z \) dla rzutu ukośnego bez wysokości początkowej bazuje na rozkładzie prędkości początkowej na składowe poziome i pionowe oraz całkowitym czasie lotu.

Ruch pocisku można opisać za pomocą równań składowych:

  • Ruch poziomy: \( x = V_0 \cdot \cos(\alpha) \cdot t \)
  • Ruch pionowy: \( y = V_0 \cdot \sin(\alpha) \cdot t - \frac{1}{2} g t^2 \)

gdzie:

  • \( V_0 \) – początkowa prędkość,
  • \( \alpha \) – kąt rzutu,
  • \( g \) – przyspieszenie ziemskie,
  • \( t \) – czas lotu.

Czas lotu \( t \) dla rzutu ukośnego można obliczyć, analizując równanie pionowe. Całkowity czas lotu to dwukrotność czasu wznoszenia do maksymalnej wysokości, gdzie prędkość pionowa osiąga zero:

\( t = \frac{2 \cdot V_0 \cdot \sin(\alpha)}{g} \)

Zasięg \( z \) to maksymalna odległość pozioma osiągnięta przez ciało, opisana równaniem poziomego ruchu z prędkością \( V_0 \cdot \cos(\alpha) \) przez czas całkowity \( t \):

\( z = V_0 \cdot \cos(\alpha) \cdot t \)

Podstawiając wyrażenie dla czasu lotu \( t = \frac{2 \cdot V_0 \cdot \sin(\alpha)}{g} \) do równania zasięgu, otrzymujemy:

\( z = V_0 \cdot \cos(\alpha) \cdot \frac{2 \cdot V_0 \cdot \sin(\alpha)}{g} \)

Zastosowując tożsamość trygonometryczną \( 2 \cdot \sin(\alpha) \cdot \cos(\alpha) = \sin(2\alpha) \), możemy uprościć wzór na zasięg:

\( z = \frac{V_0^2 \cdot \sin(2\alpha)}{g} \)

Ostateczny wzór pokazuje, że zasięg zależy od kwadratu prędkości początkowej, kąta rzutu oraz przyspieszenia ziemskiego.

Czas Lotu

\( t = \frac{2 v_0 \sin \theta}{g} \)
Pokaż wyprowadzenie wzoru

Czas lotu wynika z równania pionowego, gdy ciało wraca do poziomu początkowego.

Przykład

Przykład: Ciało jest rzucone pod kątem 30° z prędkością 20 m/s. Oblicz maksymalną wysokość i zasięg rzutu.

Maksymalna wysokość: \( y_{\text{max}} \approx 5.1 \, \text{m} \).

Zasięg: \( z \approx 34.64 \, \text{m} \).

3. Rzut Ukośny z Wysokością Początkową

Rzut ukośny z wysokością początkową uwzględnia dodatkowy parametr – wysokość początkową, z której ciało jest wyrzucane. Ruch poziomy pozostaje jednostajny, natomiast pionowy jest przyspieszony z uwzględnieniem wysokości początkowej.

Zasięg w rzucie ukośnym z wysokością początkową h

Równania Ruchu

\( x = v_0 \cos \theta \cdot t \)
\( y = h + v_0 \sin \theta \cdot t - \frac{1}{2} g t^2 \)

gdzie:

  • \(h\) – wysokość początkowa,
  • \(v_0\) – początkowa prędkość,
  • \(\theta\) – kąt rzutu.

Zasięg Rzutu

\( z = v_0 \cdot \cos(\alpha) \left[\frac{v_0 \cdot \sin(\alpha)}{g} + \sqrt{\frac{2 \cdot \left(h_0 + v_0^2 \cdot \frac{\sin^2(\alpha)}{2g}\right)}{g}}\right] \)

Pokaż wyprowadzenie wzoru

W celu wyprowadzenia wzoru na zasięg \( z \) w rzucie ukośnym, uwzględniamy składowe prędkości początkowej oraz czas wznoszenia i opadania ciała.

Czas wznoszenia \( t_1 \) jest czasem potrzebnym do osiągnięcia maksymalnej wysokości, gdzie prędkość pionowa maleje do zera. Korzystamy ze składowej pionowej prędkości początkowej \( V \cdot \sin(\theta) \):

\( t_1 = \frac{V \cdot \sin(\theta)}{g} \)

Czas opadania \( t_2 \) to czas swobodnego spadku z maksymalnej wysokości \( h_c \) do poziomu początkowego. Przyjmując, że opór powietrza jest zaniedbywany, czas ten wynosi:

\( t_2 = \sqrt{\frac{2 h_c}{g}} \)

Maksymalna wysokość \( h_c \) jest sumą wysokości początkowej \( h_o \) i zmiany wysokości podczas wznoszenia \( h_2 \):

\( h_c = h_o + h_2 \)

Wysokość osiągnięta podczas wznoszenia \( h_2 \) wynika z pionowej składowej ruchu wznoszącego i jest opisana wzorem:

\( h_2 = \frac{V_0^2 \cdot \sin^2(\theta)}{2g} \)

Zastępując \( h_c \) jako \( h_o + h_2 \), otrzymujemy dla \( t_2 \):

\( t_2 = \sqrt{\frac{2(h_o + \frac{V_0^2 \cdot \sin^2(\theta)}{2g})}{g}} \)

Całkowity czas lotu \( t \) jest sumą czasu wznoszenia \( t_1 \) i czasu opadania \( t_2 \):

\( t = t_1 + t_2 \)

Zasięg \( z \) wynika z poziomego ruchu jednostajnego z prędkością \( V \cdot \cos(\theta) \), przez czas całkowity \( t \):

\( z = V_0 \cdot \cos(\theta) \cdot (t_1 + t_2) \)

Podstawiając wcześniej wyznaczone wartości \( t_1 \) i \( t_2 \) do wzoru na \( z \), możemy wyznaczyć ostateczną wartość zasięgu rzutu.

Czas Lotu

\( t = \frac{v_0 \cdot \sin(\theta)}{g} + \sqrt{\frac{2 \cdot \left( h_0 + \frac{\left( v_0 \cdot \sin(\theta) \right)^2}{2 \cdot g} \right)}{g}} \)
Pokaż wyprowadzenie wzoru

Czas lotu można wyprowadzić, rozpatrując dwie fazy ruchu. W pierwszej fazie, czas \( t_1 \) opisuje moment, gdy siła grawitacji całkowicie zrównoważy pionową składową prędkości początkowej, co wyznacza czas wznoszenia:

\( t_1 = \frac{v_0 \cdot \sin(\theta)}{g} \)

W drugiej fazie, czas \( t_2 \) opisuje czas potrzebny do opadnięcia z maksymalnej wysokości na ziemię. Ta wysokość jest sumą wysokości początkowej \( h_0 \) oraz wysokości zdobytej przez pionową składową prędkości początkowej:

\( t_2 = \sqrt{\frac{2 \cdot \left( h_0 + \frac{\left( v_0 \cdot \sin(\theta) \right)^2}{2 \cdot g} \right)}{g}} \)

Całkowity czas lotu \( t \) jest sumą obu tych czasów:

\( t = t_1 + t_2 \)

Przykład

Przykład: Ciało zostaje rzucone pod kątem 45° z wysokości 10 m i prędkością 15 m/s. Oblicz czas lotu i odległość poziomą.

Czas lotu: \( t \approx 2,9 \, \text{s} \).

Zasięg: \( z \approx 30,5 \, \text{m} \).