W fizyce, rzuty to ruchy ciała pod kątem względem poziomu, w których grawitacja odgrywa kluczową rolę. Każdy rodzaj rzutu – poziomy, ukośny oraz ukośny z wysokością początkową – ma specyficzne cechy, różne równania ruchu oraz sposoby obliczania zasięgu i czasu lotu.
Rzut poziomy to ruch, w którym ciało zostaje rzucone poziomo z pewnej wysokości. Ruch ten składa się z jednostajnego ruchu poziomego oraz ruchu pionowego przyspieszonego pod wpływem grawitacji.
gdzie:
Zasięg wyznaczamy, korzystając z równania poziomego \( x = v_0 \cdot t \), przy założeniu, że czas \( t \) to całkowity czas lotu, który obliczamy z pionowego równania ruchu.
Czas lotu wynika z równania pionowego \( y = \frac{1}{2} g t^2 \), gdzie wysokość wynosi \( h \).
Przykład: Ciało zostaje rzucone poziomo z prędkością 10 m/s z wysokości 20 m. Po jakim czasie uderzy w ziemię i jaka będzie jego odległość pozioma?
Czas lotu: \( t = \sqrt{\frac{2 \cdot 20}{9.81}} \approx 2.02 \, \text{s} \).
Zasięg: \( z = v_0 \cdot t = 10 \cdot 2.02 \approx 20.2 \, \text{m} \).
Rzut ukośny to ruch, w którym ciało jest wyrzucane pod pewnym kątem względem poziomu. Prędkość początkowa dzieli się na składową poziomą i składową pionową, które opisują ruch ciała.
gdzie:
Wyprowadzenie wzoru na zasięg \( z \) dla rzutu ukośnego bez wysokości początkowej bazuje na rozkładzie prędkości początkowej na składowe poziome i pionowe oraz całkowitym czasie lotu.
Ruch pocisku można opisać za pomocą równań składowych:
gdzie:
Czas lotu \( t \) dla rzutu ukośnego można obliczyć, analizując równanie pionowe. Całkowity czas lotu to dwukrotność czasu wznoszenia do maksymalnej wysokości, gdzie prędkość pionowa osiąga zero:
Zasięg \( z \) to maksymalna odległość pozioma osiągnięta przez ciało, opisana równaniem poziomego ruchu z prędkością \( V_0 \cdot \cos(\alpha) \) przez czas całkowity \( t \):
Podstawiając wyrażenie dla czasu lotu \( t = \frac{2 \cdot V_0 \cdot \sin(\alpha)}{g} \) do równania zasięgu, otrzymujemy:
Zastosowując tożsamość trygonometryczną \( 2 \cdot \sin(\alpha) \cdot \cos(\alpha) = \sin(2\alpha) \), możemy uprościć wzór na zasięg:
Ostateczny wzór pokazuje, że zasięg zależy od kwadratu prędkości początkowej, kąta rzutu oraz przyspieszenia ziemskiego.
Czas lotu wynika z równania pionowego, gdy ciało wraca do poziomu początkowego.
Przykład: Ciało jest rzucone pod kątem 30° z prędkością 20 m/s. Oblicz maksymalną wysokość i zasięg rzutu.
Maksymalna wysokość: \( y_{\text{max}} \approx 5.1 \, \text{m} \).
Zasięg: \( z \approx 34.64 \, \text{m} \).
Rzut ukośny z wysokością początkową uwzględnia dodatkowy parametr – wysokość początkową, z której ciało jest wyrzucane. Ruch poziomy pozostaje jednostajny, natomiast pionowy jest przyspieszony z uwzględnieniem wysokości początkowej.
gdzie:
\( z = v_0 \cdot \cos(\alpha) \left[\frac{v_0 \cdot \sin(\alpha)}{g} + \sqrt{\frac{2 \cdot \left(h_0 + v_0^2 \cdot \frac{\sin^2(\alpha)}{2g}\right)}{g}}\right] \)
W celu wyprowadzenia wzoru na zasięg \( z \) w rzucie ukośnym, uwzględniamy składowe prędkości początkowej oraz czas wznoszenia i opadania ciała.
Czas wznoszenia \( t_1 \) jest czasem potrzebnym do osiągnięcia maksymalnej wysokości, gdzie prędkość pionowa maleje do zera. Korzystamy ze składowej pionowej prędkości początkowej \( V \cdot \sin(\theta) \):
Czas opadania \( t_2 \) to czas swobodnego spadku z maksymalnej wysokości \( h_c \) do poziomu początkowego. Przyjmując, że opór powietrza jest zaniedbywany, czas ten wynosi:
Maksymalna wysokość \( h_c \) jest sumą wysokości początkowej \( h_o \) i zmiany wysokości podczas wznoszenia \( h_2 \):
Wysokość osiągnięta podczas wznoszenia \( h_2 \) wynika z pionowej składowej ruchu wznoszącego i jest opisana wzorem:
Zastępując \( h_c \) jako \( h_o + h_2 \), otrzymujemy dla \( t_2 \):
Całkowity czas lotu \( t \) jest sumą czasu wznoszenia \( t_1 \) i czasu opadania \( t_2 \):
Zasięg \( z \) wynika z poziomego ruchu jednostajnego z prędkością \( V \cdot \cos(\theta) \), przez czas całkowity \( t \):
Podstawiając wcześniej wyznaczone wartości \( t_1 \) i \( t_2 \) do wzoru na \( z \), możemy wyznaczyć ostateczną wartość zasięgu rzutu.
Czas lotu można wyprowadzić, rozpatrując dwie fazy ruchu. W pierwszej fazie, czas \( t_1 \) opisuje moment, gdy siła grawitacji całkowicie zrównoważy pionową składową prędkości początkowej, co wyznacza czas wznoszenia:
\( t_1 = \frac{v_0 \cdot \sin(\theta)}{g} \)
W drugiej fazie, czas \( t_2 \) opisuje czas potrzebny do opadnięcia z maksymalnej wysokości na ziemię. Ta wysokość jest sumą wysokości początkowej \( h_0 \) oraz wysokości zdobytej przez pionową składową prędkości początkowej:
\( t_2 = \sqrt{\frac{2 \cdot \left( h_0 + \frac{\left( v_0 \cdot \sin(\theta) \right)^2}{2 \cdot g} \right)}{g}} \)
Całkowity czas lotu \( t \) jest sumą obu tych czasów:
\( t = t_1 + t_2 \)
Przykład: Ciało zostaje rzucone pod kątem 45° z wysokości 10 m i prędkością 15 m/s. Oblicz czas lotu i odległość poziomą.
Czas lotu: \( t \approx 2,9 \, \text{s} \).
Zasięg: \( z \approx 30,5 \, \text{m} \).